Τα Κέντρα υγείας και ποιος ο ρόλος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ)
Σκοπός των Κέντρων Υγείας
Στο άρθρο 15 του Ν. 1397/83 ορίζεται ότι σκοπός των Κέντρων Υγείας είναι:
– Η παροχή ισότιμης Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης στο σύνολο του πληθυσμού της περιοχής τους και σε όσους προσωρινά διαμένουν σε αυτή.
– Η νοσηλεία και παρακολούθηση αρρώστων που βρίσκονται στο στάδιο της ανάρρωσης ή μετά την έξοδο τους από το νοσοκομείο.
– Η παροχή πρώτων βοηθειών και η νοσηλεία σε έκτακτες περιπτώσεις έως τη διακομιδή των αρρώστων στο νοσοκομείο.
– Η διακομιδή αρρώστων με ασθενοφόρο-αυτοκίνητο ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο μεταφοράς σε έκτακτες περιπτώσεις στο κέντρο υγείας ή στο νοσοκομείο.
– Η οδοντιατρική περίθαλψη.
– Η άσκηση προληπτικής ιατρικής ή οδοντιατρικής και η υγειονομική διαφώτιση του πληθυσμού.
– Η ιατροκοινωνική και επιδημιολογική έρευνα.
– Η ιατρική της εργασίας.
– Η παροχή υπηρεσιών σχολικής υγιεινής.
– Η ενημέρωση και διαφώτιση για θέματα οικογενειακού προγραμματισμού.
– Η εκπαίδευση των γιατρών και του λοιπού προσωπικού υγείας.
– Η παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας.
– Η παροχή φαρμάκων σε δικαιούχους,αν δεν λειτουργεί φαρμακείο στην περιοχή τους.
– Η μελέτη και διάγνωση δυσμενών κοινωνικό-οικονομικών και ψυχολογικών καταστάσεων ατόμων και ομάδων και εργασία μαζί τους για την άμβλυνση ή «θεραπεία» τους πριν δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα υγείας.
– Ενημέρωση του πληθυσμού και «ειδικών ομάδων» γύρω από θέματα ψυχικής υγιεινής ενδοικογενειακών σχέσεων και προϋποθέσεων ομαλής κοινωνικής ζωής.
– Ψυχολογική και κοινωνική συμπαράσταση του ασθενή και της οικογένειας του, τόσο στη φάση της αρρώστιας όσο και στη φάση της αποθεραπείας, της αποκατάστασης και της επαναπροσαρμογής στο οικογενειακό, επαγγελματικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.
– Την εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού (εκπαίδευση ειδικευομένων στη γενική ιατρική, συνεχής εκπαίδευση κ.λπ.).
– Την εκπαίδευση του υπόλοιπου προσωπικού υγείας.
– Την εκτέλεση ειδικών προγραμμάτων ιατροκοινωνικής και επιδημιολογικής έρευνας που αποσκοπούν στην προάσπιση και προαγωγή της υγείας των πολιτών.
Η πρόοδος που συντελέστηκε από πλευράς επαρκούς κάλυψης των αναγκών, όσο και από πλευράς βελτίωσης των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας την τελευταία 20ετία κρίνεται αναμφισβήτητη. Ο τομέας κοινωνικής προστασίας άρχισε να οργανώνεται στα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών κρατών, με ρυθμίσεις και θεσμούς καμιά φορά πρωτοποριακούς (όπως των ΚΑΠΗ), που αναδιοργάνωσαν τον τομέα κοινωνικής φροντίδας στην Ελλάδα, τα οποία στη περιοχή μας καλύπτονται και από εμάς.
Οι υποδομές υγείας, η δυνατότητα προσπέλασης των υπηρεσιών και η στελέχωση αναβαθμίστηκαν σημαντικά.
Όσον αφορά όμως άλλα σημαντικά θέματα όπως η χρηματοδότηση, η διοίκηση και διαχείριση, ο έλεγχος, η συνολική αποδοτικότητα των πόρων και η ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στα αστικά κέντρα, η κατάσταση παρέμεινε η ίδια ή επιδεινώθηκε. Από την άλλη μεριά η αδυναμία των ελληνικών νοσοκομείων να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο λειτουργίας τους σύμφωνα με τις σημερινές απαιτήσεις επηρεάζει την αποδοτικότητά τους, με αποτέλεσμα ο νοσοκομειακός τομέας στη χώρα μας να θεωρείται υπερβολικά «ακριβός», δύσκολα προσπελάσιμος από τον κόσμο και να προκαλεί σε μεγάλο βαθμό τη δυσαρέσκεια εξαιτίας της ποιότητας των υπηρεσιών του.
Τα συστήματα υγείας δεν πρέπει να ενδιαφέρονται μόνο για τη βελτίωση υγείας του πληθυσμού, αλλά και για την προστασία των πολιτών από το οικονομικό κόστος των ασθενειών. Η πρόκληση για τις χώρες είναι να μειώσουν τη συνεχώς αυξανόμενη επιβάρυνση των πολιτών, που αναγκάζονται να πληρώσουν από την τσέπη τους. Η ανάπτυξη ενός δικτύου που θα παρέχει πληροφορίες, μέσω των υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιών στο υγειονομικό προσωπικό μπορεί να συμβάλει θετικά στην οργάνωση και διοίκηση του ΕΣΥ γενικότερα, αλλά και στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών περίθαλψης.
Η δημιουργία ενός τέτοιου δικτύου, για παράδειγμα, θα επιτρέπει την μεταφορά εργαστηριακών αποτελεσμάτων και πληροφοριών για τον ασθενή, επιτυγχάνοντας έτσι την παρακολούθηση της πορείας του ασθενή όπου και αν αυτός νοσηλεύεται.
Η ενδεχόμενη εφαρμογή της έξυπνης κάρτας υγείας, ενός κινητού μέσου αποθήκευσης σημαντικών ιατρικών πληροφοριών, στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, θα κάλυπτε τις ανάγκες για πρόσβαση και ενημέρωση σε ιατρικά δεδομένα ασθενών από οποιοδήποτε σημείο και θα οδηγήσει στην καλύτερη, άμεση και αποδοτικότερη επίλυση των προβλημάτων υγείας των ασθενών.
Θα πρέπει να τονιστεί πως σκοπός της λειτουργίας των Κ.Υ και Π.Ι είναι ο καθορισμός και η εξειδίκευση του φάσματος των αρμοδιοτήτων στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, και πρέπει να συντονίζουν όλες τις υπηρεσίες και τις δραστηριότητες για την προστασία και προαγωγή της υγείας και ειδικότερα να εξασφαλίζουν τουλάχιστον:
1. Πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη, (φροντίδα) δηλαδή διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση (σωματική και ψυχική)στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει ανάγκη χρησιμοποίησης των ειδικών ιατροτεχνικών μέσων του νοσοκομείου.
2. Ιατροπροληπτικές υπηρεσίες, όπως υπηρεσία εμβολιασμών, υπηρεσία παιδικής υγιεινής, υπηρεσία παρακολούθησης εγκύων και νέων μητέρων, υπηρεσία οικογενειακού προγραμματισμού, υπηρεσία υγιεινής της εργασίας κ.λπ.
3. Κοινωνική φροντίδα, δηλαδή φροντίδα για τις πληθυσμιακές ομάδες, περίθαλψη στο σπίτι χρόνιων αρρώστων.
4. Η αποθεραπεία αρρώστων μετά την έξοδο τους από το νοσοκομείο.
5. Η βραχεία νοσηλεία για διαγνωστικούς ή θεραπευτικούς λόγους.
6. Οδοντιατρική φροντίδα
Συμπεράσματα
Θα μπορούσε να λεχθεί ότι σε κάθε Κέντρο Υγείας και Περιφερειακό Ιατρείο ασκούνται παράλληλα και ταυτόχρονα τρεις «ανεξάρτητες» δραστηριότητες που αναφέρονται στην πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη, την πρόληψηκαι την κοινωνική φροντίδα. Δεν θα πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί πως η σχηματική αυτή διάκριση σημαίνει και διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων του προσωπικού και αυτονόμηση ειδικοτήτων.
Το κάθε στέλεχος της ομάδας υγείας, ανάλογα με την ειδικότητά του, αναπτύσσει παράλληλες και ταυτόχρονες δραστηριότητες που αναφέρονται σε όλους τους παραπάνω τομείς περίθαλψη, πρόληψη,κοινωνική φροντίδα.
Οι βασικές αρχές λειτουργίας του συστήματος πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας, σύμφωνα με τις νέες αντιλήψεις, για να εξασφαλίζεται η κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, είναι η συνέχεια της περίθαλψης, η δυνατότητα προσπέλασης των πολιτών, η δυνατότητα συνεχούς παροχής των υπηρεσιών όλο το 24ωρο και όλο το χρόνο και η διάθεση των απαραίτητων διαγνωστικών και θεραπευτικών μέσων, ώστε να λύνεται κάθε κοινό πρόβλημα υγείας σε τοπικό επίπεδο και να αποφεύγεται η μη αναγκαία προσφυγή στο νοσοκομείο.
Οι ανάγκες υγείας του πληθυσμού είναι πολύ ευρύτερες από την απλή ιατρική περίθαλψη και η ανάπτυξη των Κ.Υ αυτές ακριβώς τις ανάγκες. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει το Σύστημα Υγείας να ανταποκριθεί σ’ αυτές τις προκλήσεις. Έτσι, η ανάπτυξη ενός δικτύου που θα παρέχει πληροφορίες μέσω των υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιών στο υγειονομικό προσωπικό μπορεί να συμβάλει θετικά στην οργάνωση και διοίκηση του ίδιου του ΚΥ και ΠΙ ,αλλά και στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών περίθαλψης.
Η ανάπτυξη της τηλεϊατρικής, η εφαρμογή της έξυπνης κάρτας υγείας, η χρήση του Διαδικτύου θα βοηθήσουν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας, της διαχείρισης και οργάνωσης του Συστήματος Υγείας γενικότερα, μειώνοντας και το κόστος των υπηρεσιών υγείας για τους πολίτες. Η σχέση τεχνολογίας και συστήματος υγείας είναι αμφίδρομη. Η ανάγκη βελτίωσης τόσο της δομής όσο και της αποτελεσματικότητας του συστήματος υγείας απέναντι στις ανάγκες που δημιουργούνται, επιβάλλει τη μεταρρύθμιση στην πολιτική υγείας και την επένδυση στην τεχνολογία, και την αξιοκρατική ειδική στελέχωση των ΚΥ και ΠΙ.
Βιβλιογραφία-Πηγές
– Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) στις επαρχίες Άργους – Ναυπλίας του νομού Αργολίδας(Άρθρο Ιατρικό Βήμα, τεύχος 105), Μ. ΤΑΒΛΑΝΤΑ, Κ. TΖΙΑΡΟΥ, Α. ΧΑΣΙΩΤΗ, Δ. ΛΙΑΤΑΣ, Θ. ΤΑΒΛΑΝΤΑ, Γ.Ζ. ΖΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, Κ. ΠΟΓΙΑΤΖΗΣ Π. ΤΑΒΛΑΝΤΑΣ, Κ.Υ Λυγουριού
– Παγκράτης Α. Πρακτικά Ημερίδας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, 1992.
– Fluerstein M. A comprehensive community approach to rural health problems in developing countries. Int Nurs Rev1985; 23:74-182.
– Machler H. The battle of health. World Health Forum 1988; 9:143-6.
– Παπαμικρούλη Σ. Η συμβολή της Νοσηλευτικής στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Περιοδικό Νοσηλευτική 1989; 4:274-83.
– Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εθνικό Σύστημα Υγείας, Νόμος 1397/83, Τεύχος 1. ΦΕΚ 143,
– Λιαρόπουλος Λ. Πολιτική Υγείας: το σχέδιο Δοξιάδη. Ιατρική 1992; 61:367-91.
– Θεοδώρου Μ, Μητροσύλη Μ. Υπηρεσίες Υγείας/ Νοσοκομείο ιδιοτυπίες και προκλήσεις. Τόμος Γ, Δομή και λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Σελ. 33-36. Πάτρα, 1999.
– Σιγάλας Ι. Ζήτηση και προσφορά νοσοκομειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Επιθεώρηση Υγείας, τόμος 11, τεύχος 62, σελ.65-67. Αθήνα, 2000.
– Gro Harlem Brutland. Αξιολόγηση των συστημάτων Υγείας», Έκθεση του ΠΟΥ, Πολιτική Υγείας 2001; (1):21.
– Ιωαννίδη Ε, Λοπαταζίδης Α, Μάντη Π. Υπηρεσίες Υγείας/Νοσοκομείο ιδιοτυπίες και προκλήσεις. Τόμος Α. Υγεία, Οριοθετήσεις και Προοπτικές. Σελ. 38-42. Πάτρα, 1999.
– Παναγιώτου Ε, Παναγιώτου Γ. Η έξυπνη κάρτα Υγείας. Τόμος 12, τεύχος 73, σελ. 22-23, Πάτρα, 2001
Άρθρο του Γεωργίου – Ζαχαρία Ζαντόπουλου
Παιδίατρος – Διδάκτωρ Παν.Αθηνών