Δυσλεξία : Ενα Παρεξηγημένο Νευρολογικό Σύνδρομο
Η Δυσλεξία αποτελεί στην εποχή μας μία από τις πιο πολυσυζητημένες μαθησιακές δυσκολίες. Ο όρος “δυσλεξία” στη χώρα μας είναι παρεξηγημένος και τούτο διότι στο άκουσμα του μας δημιουργείται η εντύπωση ότι αναφέρεται σε κάποια γενική διαταραχή της λειτουργίας του λόγου και της ομιλίας, ενώ η δυσλεξία αφορά και περιορίζεται σε διαταραχή μόνο του γραπτού λόγου. Υπολογίζεται ότι περίπου 1-3% του συνολικού πληθυσμού εμφανίζει δυσλεξία, ενώ το ποσοστό των παιδιών σχολικής ηλικίας που για διάφορους λόγους εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, χωρίς να έχουν δυσλεξία είναι πολύ μεγαλύτερο και υπολογίζεται σε 20-25%.
Είναι ένα νευρολογικό σύνδρομο που εκδηλώνεται με απροσδόκητη αποτυχία στην εκμάθηση του γραπτού λόγου, ιδιαίτερα της ανάγνωσης, παρά την επαρκή σχολική εκπαίδευση, τη φυσιολογική νοημοσύνη και τα επαρκή κοινωνικά ερεθίσματα. Από πρόσφατες μελέτες εγκεφάλων δυσλεξικών ανθρώπων καθώς και από πειραματικά δεδομένα, ενισχύεται η πεποίθηση ότι η δυσλεξία οφείλεται σε φλοιώδη εγκεφαλική μικροδυσγενεσία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου.
Η ακριβής αιτιολογία του συνδρόμου της δυσλεξίας είναι άγνωστη αλλα φαίνεται ότι προκειτα για δυσλειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου . Άλλωστε στον παγκόσμιο κατάλογο των δυσλεξικών συμπεριλαμβάνονται προικισμένοι και διάσημοι άνδρες με μεγάλες πνευματικές ικανότητες όπως ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, ο Θωμάς Έντισον, ο Χανς Κρίστιαν Αντερσεν κ.α.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι τα εξής:
α) Περιορίζεται αποκλειστικά στον γραπτό λόγο και δεν σχετίζεται με τον προφορικό. Περιορίζεται δηλαδή σε διαταραχή των δεξιοτήτων εκείνων που είναι αναγκαίες για την εκμάθηση της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας.
β) Πρόκειται για σοβαρή νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει θεμελιώδεις λειτουργίες μάθησης(ανάγνωσης πρωτίστως και γραφής). Εμφανίζεται τα πρώτα χρόνια φοίτησης στο Δημοτικό σχολείο ,σε παιδιά με κανονική ή ανώτερη νοημοσύνη που φοιτούν σε κανονικά σχολεία και έχουν δεχθεί τα απαραίτητα κοινωνικά και πολιτιστικά ερεθίσματα για την ηλικία τους.
Συμπτώματα της Δυσλεξίας:
α)Δυσκολία στην ανάγνωση
Συνίσταται σε κοπιώδες, συλλαβιστό διάβασμα που γίνεται με μονότονη φωνή και αγνόηση της στίξης και που χαρακτηρίζεται από συντμήσεις, αναστροφές, παραλείψεις και αντικαταστάσεις λέξεων. Οι δυσλεξικοί δεν κατανοούν φυσικά το κείμενο διαβάζουν και βεβαίως δεν διαβάζουν ποτέ για ευχαρίστηση.
β)Δυσκολία στη γραφή -ορθρογραφία
Η δυσκολία στη γραφή και ορθογραφία συνίσταται σε δυσανάγνωστο και αργό γράψιμο με ασυνέπεια γραφής της ίδιας λέξης στο κείμενο και αλλοπρόσαλλη ορθογραφία. Οι διαταραχές στον προσανατολισμό εκδηλώνονται κυρίως με δυσκολία στη διάκριση αριστερού και δεξιού
γ)Διαταραχές οφθαλμοκίνησης
Έχει παρατηρηθεί ότι ενώ οι κινήσεις των ματιών ενός φυσιολογικού αναγνώστη ακολουθούν συγκεκριμένη φορά από τα αριστερά προς τα δεξιά κι έχουν σταθερό μέγεθος και διάρκεια, του δυσλεξικού αναγνώστη είναι ακανόνιστες, γρήγορες και παλινδρομούν στην προσπάθειά τους να διαβάσουν τις λέξεις
δ)Δευτεροπαθή ψυχολογικά προβλήματα
Περιλαμβάνουν υπερευαισθησία στην κριτική, εύκολη αποθάρρυνση, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση με αποτέλεσμα την αρνητική τοποθέτηση προς το σχολείο και τη μάθηση.
Διάγνωση της Δυσλεξίας
Προκειμένου να τεθεί με βεβαιότητα η διάγνωση της δυσλεξίας θα πρέπει το παιδί να έχει φοιτήσει τουλάχιστον 2 χρόνια στο σχολείο, αφού η αναγνωστική του ικανότητα θα πρέπει να υπολείπεται κατά 2 χρόνια από την αναμενόμενη για το δείκτη νοημοσύνης του.
Κάθε μικρή επιβράδυνση ή δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής στις 2 πρώτες τάξεις του Δημοτικού, δε σημαίνουν οπωσδήποτε δυσλεξία. Αντίθετα, είναι αρκετά συχνές και τις περισσότερες φορές είναι παροδικές και βελτιώνονται με την κατάλληλη εκπαιδευτική βοήθεια.
Η δυσλεξία θα πρέπει να διακρίνεται (διαφορική διάγνωση) από τις μη ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, όπως: χαμηλή νοημοσύνη ,σοβαρές αισθησιακές διαταραχές (κυρίως της όρασης, της ακοής και της κινητικότητας) , ανεπαρκή σχολική εκπαίδευση , δυσμενές οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον που εμποδίζει την απόκτηση νέων γνώσεων από το παιδί,διαταραχές του προφορικού λόγου.Κατά κανόνα, τα παιδιά που έχουν προβλήματα στον προφορικό τους λόγο τα μεταφέρουν και στο γραπτό.
Αν όμως το παιδί εμφανίζει έντονη δυσκολία στο γραπτό λόγο που ανησυχεί τους γονείς και το δάσκαλο, τότε ο παιδίατρος οφείλει να το παραπέμψει στο κατάλληλο διαγνωστικό κέντρο ώστε να αντιμετωπισθεί έγκαιρα.
Η διάγνωση της δυσλεξίας δεν είναι εύκολη διαδικασία και απαιτεί εμπειρία ,εξειδίκευση και συνδυασμό και συνεργασία διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων και θεραπευτών.
Πριν προχωρήσουμε στην αναγνώριση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του συνδρόμου της δυσλεξίας θα πρέπει να έχουμε εξασφαλίσει υποχρεωτικά τα κάτωθι:
1.την ύπαρξη φυσιολογικής όρασης, ακοής και κινητικότητας,
2. την απουσία οργανικού νοσήματος που μπορεί να επηρεάζει τη μάθηση, π.χ. επιληψία,
3. την επαρκή σχολική εκπαίδευση,
4. το ευνοϊκό οικογενειακό περιβάλλον,
5. τη φυσιολογική νοημοσύνη που καθορίζει ως νοητικό πηλίκο IQ> 90 και
6. αναγνωστική ικανότητα τουλάχιστον κατά 2 χρόνια χαμηλότερη από αυτή που προβλέπεται από το δείκτη νοημοσύνης του.
Θεραπεία-Αντιμετώπιση της Δυσλεξίας
Όπως αναφέρθηκε πρόκειται για χρόνια νευρολογική διαταραχή,άρα δεν υπάρχει ουσιαστική θεραπεία παρά μόνο έγκαιρη αντιμετώπιση με τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Επομένως η αντιμετώπιση είναι ιδιαίτερα σύνθετη και περιλαμβάνει ειδικές εκπαιδευτικές και υποστηρικτικές μεθόδους που γίνονται πάντα με παράλληλη ψυχολογική υποστήριξη του δυσλεξικού παιδιού και της οικογένειάς του.
Άρθρο του Γεωργίου – Ζαχαρία Ζαντόπουλου, 11-03-2015
Παιδίατρος – Επιστημονικός συνεργάτης Μονάδος Αναπτυξιακής Παιδιατρικής
Νοσοκομείου Παίδων“Αγλ.Κυριακού
